آگاهی‌بخشی و هشدار به والدین پیرامون آثار مخرّب و زیانبار روحی و جسمی برخی بازیهای رایانه‌ای از قبیل: پابجی(PUBG)، فورتنایت(FORTNITE)، کالاف دیوتی(Call of Duty) و....
بسیاری از مراکز دینی، علمی، دینی و حتی حکومتی، بازیهائی از قبیل: پابجی، فورتنایت و کالاف دیوتی را به خاطر اینکه به‌طور جدّی سلامت جسمی و روانی انسان به‌ویژه کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند، حرام و ممنوع اعلام نموده‌اند.
مؤسّسه‌ی الازهر مصر که مرکز مهم دینی در جهان است با صدور فتوا، بازی «پابجی» را حرام اعلام کرد، این مؤسّسه درباره‌ی بازیهای اینترنتی که عقل جوانان را هدف قرار می‌دهند هشدار داده است در بیانیه‌ی الازهر آمده است: «برخی بازیهای رایانه‌ای جوانان را از وظایف اصلی خود در حوزه‌ی کسب علم و دانش و انجام کار‌های مفید دور می‌کند و موجب رشد رفتار‌های خشونت‌آمیز و افزایش نفرت در میان آنان می‌شود و ممکن است منجر به آسیب به خود یا دیگران شوند.» بنابر اعلام مرکز رسانه‌ای الازهر مصر، خطر بازی موبایلی پابجی و بازیهای مشابه بسیار جدی است و حتی بر عقاید کودکان و نوجوانان تاثیر منفی می‌گذارد و در نسخه‌ی جدید این بازی سربازان باید برای کسب امتیاز بیشتر در برابر بت‌ها زانو بزنند و سجده کنند. و چنین کاری یقیناً حرام است. در فتوای الازهر تأکید شده است هرگونه بازی اینترنتی که خشونت و مفاهیم غلط را ترویج کند و هدف آنها تحقیر و تحریف دین باشد و به رکوع و سجود به غیر از خداوند سبحان دعوت کند و به مقدسات توهین کند، حرام است.
البته پدران و مادران و سرپرستان گرامی توجه داشته باشند که نباید تمامی بازیهای رایانه‌ای را مخرّب و مضرّ به حساب آورد و کودک را نباید از تمامی آنها محروم ساخت فلذا لازم است ابتدا نگاهی بیندازیم بیندازیم به آثارمثبت و منفی اینگونه بازیها و سپس با جداسازی بازیهای مفید از بازهای مضرّ و ویرانگر، راهکار‌ها و شیوه برخورد صحیح در مواجهه با آنها بیان گردد.
بسیاری ازکارشناسان تربیتی معتقدند که برخی بازیهای رایانه‌ای می‌تواند اثرات مثبتی مانند تکامل شخصیت و رفتار، پرورش استعدادها، ایجاد خلاقیت پرورش تمرکز و دقّت، افزایش بهره‌ی هوشی، گسترش جهان‌بینی، تقویت ذوق هنری، آموزش مفاهیم پیچیده، انتقال فرهنگ و... را به همراه داشته باشند اما برخی دیگر از این بازیها با ترفندهای گوناگون، چنان تأثیری بر فکر و اعصاب فرد می‌گذارد که در واقع فرد خود را نیز جزئی از این مجموعه‌ی ماشینی می‌پندارد. فلذا بازیهای رایانه‌ای دارای محاسن و معایبی هستند که آشنایی با محاسن و معایب این بازیها در حد ضرورت (و نه به صورت خیلی تخصصی)، والدین عزیز را در امر انتخاب نوع بازی، خرید و تعیین مدت زمان اختصاص داده شده به انجام اینگونه بازیها، یاری خواهد نمود.
در این نوشتار ابتدا اثرات مثبت و منفی بازیهای رایانه‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در مورد نقش خانواده و راهکاری که خانواده‌ها جهت کاهش اثرات و پیامدهای بازیهای رایانه‌ای می‌توانند به کار گیرند، بحث می‌شود.
برخی از بازیهای رایانه‌ای دارای آثار مثبتی هستند از جمله:
١- این بازیها سبب جلب توجّه و یادگیری آسان در کودکان می‌شوند.
٢- بعضی از بازیها خلاقیت کودک در نقاشی، داستان، تمرین‌های ریاضی، تاریخ و جغرافیا را بالا می‌برند.
٣- بعضی از برنامه‌های آموزشی سبب ایجاد تمرین و مهارت‌هایی در کودکان می‌شوند.
٤- در برخی از بازیها، کودک بدون کثیف کردن لباس‌ها و محیط و نیز بدون نیاز به ابزار خاصّی به راحتی نقاشی می‌کند و رنگ‌ها را به دلخواه عوض می‌کند.
٥- برخی از پزشکان معتقدند که بعضی از بازیهای رایانه‌ای کمک می‌کنند تا کودکان کمتر به داروهای مسکن نیاز پیدا کنند.
٦- هماهنگی بین چشم و دست، همچنین پرورش عضلات ظریف دست کودک، از دیگر محاسن این بازی‌هاست.
٧- این بازیها می‌تواند به عنوان وسیله ی کمک آموزشی برای معلولین و پر کردن اوقات فراغت آنها استفاده شود.
اما بسیاری از بازیها ازجمله: پابجی (PUBG) نه تنها فاقد کمترین اثرات مثبت هستند بلکه پیامدهای ویرانگر و زیانباری جسمی و روانی شدیدی برانسان می‌گذارند که هوشیاری والدین گرامی در این باره را دو چندان می‌کند.
آثار منفی بازیهای رایانه‌ای ازجمله: پابجی (PUBG):
الف) آسیب‌های جسمانی:
-چشمان فرد به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه‌ی نمایش رایانه به شدت تحت فشار نور قرار می‌گیرد و دچار عوارض می‌گردد. مشاهدات نشان داده است که نوجوانان چنان غرق بازی می‌شوند که توجه نمی کنند تا چه حد ازلحاظ بینایی و ذهنی بر خود فشار می‌آورند.
- به دلیل این که کودک در یک وضعیت ثابت تا ساعت‌ها می‌نشیند، ستون فقرات و استخوان‌بندی او دچار مشکل می‌شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف‌ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتا ثابت و طولانی مدت این بازی‌هاست.
- پوست فرد در معرض مداوم اشعه‌هایی قرار می‌گیرد که از صفحه رایانه پخش می‌شود.
- ایجاد تهوّع و سرگیجه خصوصاً در کودکان و نوجوانانی که زمینه‌ی صرع دارند، از دیگر عوارض بازیهای رایانه‌ای است.
ب) آسیب‌های روانی- تربیتی:
- تقویت حس خشم: مهمترین مشخصه بازیهای رایانه‌ای حالت جنگی اکثر آنهاست و اینکه فرد باید برای رسیدن به مرحله‌ی بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد، استمرار چنین بازی‌هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه‌جو بار می‌آورد. «خشونت» مهمترین محرکه‌ای است که در طراحی جدیدترین و جذابترین بازیهای کامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می‌شود.
- ترویج والقای الگوهای منفی: برخی از چهره‌های معروف هالیوود که در فرهنگ ما انسان‌های ضد ارزش و غیراخلاقی هستند، در این بازیها به صورت قهرمان‌های شکست‌ناپذیر جلوه‌نمایی می‌کنند.
- انزواطلبی و گوشه‌گیری: کودکانی که به‌طور مداوم با این بازیها درگیرند درونگرا می‌شوند. در جامعه، منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می‌گردند. روحیه‌ی انزواطلبی باعث می‌شود که کودک از گروه همسالان جدا شود که این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری‌های دیگر است. مادری می‌گوید فرزندم به بازیهای رایانه‌ای معتاد شده است. او هر روز خود را به صفحه‌ی تلویزیون می‌رساند و از دنیای بیرون به کلی بی‌خبر است، حتی متوجه رفت و آمد مهمانان نمی‌شود و همیشه بعد از دست کشیدن از این برنامه با سردرد و کسالت مواجه می‌شود.
- تنبل شدن ذهن: در این بازیها به دلیل این که کودک و نوجوان با ساختنی‌ها و برنامه‌های دیگران به بازی میپردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پیدا می‌کند. اعتماد به نفس او در برابر ساختنی‌ها و پیشرفت دیگران متزلزل می‌شود. تصور بیشتر خانواده‌ها این است که در بازیهای رایانه‌ای فرد در بازی مداخله‌ی فکری مداوم دارد؛ اما این مداخله، فکری نیست بلکه این بازیها سلول‌های مغزی را گول می‌زنند و از نظر حرکتی نیز فقط چند انگشت کودک راحرکت می‌دهند. ما هر چه در این مسیر حرکت کنیم و بازیها را گسترش دهیم، انسان‌هایی را تحویل جامعه خواهیم داد که سرخورده، افسرده، غیرمتحرک و غیرسازنده هستند و خوداتکایی آنها بسیار کم خواهد بود و ابتکار عمل نخواهند داشت؛ در حالی که برای جامعه، نیاز به انسان‌هایی خلاق، مبتکر و متفکر داریم.
ج) تاثیرات منفی در روابط خانوادگی:
با توجه به اینکه زندگی در کشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می‌رود و در بعضی خانواده‌ها زن و مرد شاغل هستند و یا بعضی از مردان بیش از یک شغل دارند، خود به خود روابط عاطفی و در کنار هم بودن خانواده کمتر شده و عده‌ی زیادی از این وضع و وجود تلویزیون به عنوان جعبه‌ی جادویی که باعث سرد شدن روابط خانوادگی شده ناراضی هستند. حالا جعبه‌ی جادویی دیگری یا جاذبه‌ی سحرآمیزتری به نام رایانه اضافه بر این وضعیت شده و مشکلات را دو چندان کرده است.
به دلیل جاذبه‌ی محسورکننده‌ای که این بازیها دارد، بچه‌ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می‌کنند؛ حتی بعضی ازکودکان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می‌شوند تا قبل از مدرسه کمی بازی می‌کنند و وقت‌های تلف‌شده را هم بدین صورت جبران کنند. یکی از والدین اظهار می‌دارد که در سال گذشته پسرم بهترین نمرات را داشته اما از وقتی که رایانه برایش خریده‌ایم روزی ٢ الی ٤ ساعت وقت خود را صرف بازی می‌کند و از لحاظ تحصیلی افت زیادی داشته است.
د) آفت اخلاقی با اشاعه‌ی فرهنگ برهنگی و سکس:
محتوای اکثر بازیهای رایانه‌ای غیربومی، آمیزه‌ای از سه مفهوم خشونت، سکس و موسیقی تند و مهیّج است و بعضاً جهت ترویج یا یک فرهنگ به کار می‌روند. نبرد دختران نیمه‌عریان، رقص و موسیقی غربی و... در اینگونه بازیها تبلیغ شده است و متأسفانه در بیشتر فروشگاه‌ها نیز به راحتی به فروش می‌رسد. برخی از این برنامه‌ها با بازیهای ساده آغاز شده، به تصاویر مستهجن ختم می‌شود و ذهن و روان کودکان را مسموم نموده، سبب تحریک زودرس غرایز جنسی در آنان می‌گردد.
دنیای مجازی ولی نزدیک به واقعیتی که در بازیهای رایانه‌ای به تصویر کشیده می‌شود، آنقدر مسحورکننده و جذّاب است که مخاطب کودک و نوجوان، در معرض تأثیر تمام باورهایی قرار می‌گیرد که از سوی طراحان این بازیها به او القا می‌شود. فرد دچار ازخودبیگانگی شده، مانند آنها می‌اندیشد. برای نوجوانی که در حال بازی است فرقی نمی کند که دشمن کیست، دشمن همان است که بازی می‌گوید. در میان انبوه بازیهای رایانه‌ای که اکنون به آسانی در دسترس کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد، بازی‌هایی وجود دارند که در آن مسائل اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مسلمان به وضوح مورد اهانت و گستاخی قرار گرفته است.
راهکار و شیوه‌ی صحیح برخورد خانواده به‌ویژه والدین در مواجهه با بازیهای رایانه‌ای:
الف) اگر بازی رایانه‌ای از نوعی است که آثار مثبتش زیاد و پیامدهای زیانبارشان اندک است توصیه می‌شود:
- پدر و مادر دراین نوع بازیها با کودک مشارکت کنند در این صورت می‌توانند پس از پایان بازی محتوای آن را مورد نقد و بررسی قرار دهند.
- بهتر است بازی‌هایی برای کودک انتخاب شودکه تصویری خلاق که کودکان، به وسیله ی آنها، باید معماهایی را حل کنند، بیش از بازیهای دیگر مورد توجه قرار گیرد. بازی دسته جمعی کودکان با این ابزارهای تصویری کمتر مسئله‌ساز است، این بازیها، زمانی مخرّب خواهد بود که کودک به تنهایی برای ساعات طولانی، غرق بازی شود.
- رایانه را از اتاق کودک خارج کنید.
- به کودک اجازه ندهید در فاصله‌ی بسیار نزدیکی از صفحه‌ی نمایش رایانه بنشیند.
- از رایانه‌های با صفحه‌ی کوچک استفاده کنید.
- نور صفحه‌ی نمایشگر را کم کنید.
- ضروری است که پیوسته میان دو نوبت بازی استراحت کنند. دو شرکت بزرگ ژاپنی سازنده‌ی بازیهای رایانه‌ای معروف به نینتندو – سگا، به خریداران هشدار داده و توصیه می‌کنند که در فاصله‌ی میان بازیها به‌طور منظم به خود استراحت بدهند.
- صفحه‌ی نمایشگر رایانه‌اندکی پایین‌تر از چشمها قرار داده شود، به‌طوری که چشمها مسلط به صفحه‌ی نمایشگر باشد.
- روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که بازتابش و زنندگی نور به حداقل برسد.
- بهتراست پدر و مادر با کودکان گفت‌وگو کنند و به تفاهم برسند که، برای مثال، فقط روزهای تعطیلی مجاز به استفاده از این بازیها هستند.
ب) اگر بازی از نوعی است که پیامدهای مخرّب وزیانبارش بسیار زیاد است از قبیل پابجی (PUBG)، توصیه می‌گردد:
- والدین باید توجه کنند که مخرّبترین بازیهای تصویری، آن دسته از بازی‌هایی هستند که تصاویر آنها به طور مکرر بر صفحه‌ی نمایشگر ظاهر می‌شوند و کودک باید به تمام تصاویری که از برابر چشم وی می‌گذرند شلیک کند. از این‌رو، توصیه می‌شود اینگونه بازیها در دسترس کودک قرار نگیرد.
- با استدلال و منطق، نه با خشونت و تهدید آسیب‌هایی را که این نوع بازیها به جسم وروح انسان وارد می‌سازند به کودکان، متذکر شوید.
- اگر چنین بازهایی را از کودکان می‌گیرید باید حتماً بازهای مثبت دیگری را برای آنها جایگزین نمائید.
- پدران و مادران برای کمک به کناره‌گیری فرزندانشان از این نوع بازیها باید وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. وقت‌گذاری و ارتباط درست میان پدر و مادر و فرزندان هر اندازه بیشتر باشد، زمینه‌ی چنین بازی‌هایی کمتر فراهم می‌شود. به اعتقاد پزشکان ایتالیایی و بعضی از دیگرکشورهای اروپایی، مقصّران اصلی، پدران و مادران هستند که فرزندان خود را، ساعت‌های طولانی، در مقابل تلویزیون، رایانه، ویدئو گیم، یا فیلم‌های ویدئویی رها می‌کنند. بهتر است پدران و مادران همراه فرزندان خویش به کوهستان، راهپیمایی، باشگاه‌ها، میدان‌های ورزشی بروند و به بازیهای مورد علاقه‌ی کودک بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه و توجه آنان از بازیهای رایانه‌ای منحرف شود.
- والدین وسرپرستان کودکان باید توجه کنند که این نوع بازها ازجمله مهمترین آنها یعنی پابجی باید حتماً از دسترس کودکان خارج شود زیرا جبران آثار مخرّب آنها در آینده چه بسا امکان‌ناپذیر باشد.
*با تکیه بر مقاله‌ی ندا پیکانپورفرد و رویا نورمحمدی همراه با تصرف و تغییر
نظرات